AI Trong Bóng Đá: Công Cụ Chiến Lược Hay Chỉ Là "Chém Gió" Cho Cuộc Đua Ngoại Hạng Anh?

Trong cuộc đua cam go giành ngôi vương Premier League mùa giải năm nay, HLV Mikel Arteta của Arsenal đã gây ra một làn sóng tranh luận khi công khai thừa nhận đội bóng đang sử dụng trí tuệ nhân tạo (AI) để phân tích và hỗ trợ chiến lược. Lời tuyên bố này đặt ra câu hỏi lớn: Liệu AI có thực sự là yếu tố then chốt giúp Pháo thủ phá vỡ sự thống trị hay chỉ là một phương pháp "chém gió" mang tính thời thượng?

Arteta Đối Đầu Với AI Bằng Chính AI

Câu chuyện về việc các huấn luyện viên bóng đá ứng dụng công nghệ AI không còn mới lạ. Trước đó, HLV Laura Harvey của Seattle Reign đã công khai sử dụng ChatGPT để tham khảo các phương án chiến thuật, thậm chí là bố trí đội hình 5 hậu vệ trong một số trận đấu. Khi được hỏi về vấn đề này, Arteta không đi sâu vào chi tiết chiến thuật cụ thể, nhưng xác nhận đã sử dụng AI như một công cụ mạnh mẽ để rà soát và đánh giá các khía cạnh chuyên môn quan trọng của Arsenal.

"Đấy là một công cụ siêu mạnh nếu bạn sử dụng nó đúng cách, hỏi nó đúng những vấn đề cần hỏi. Nó sẽ còn tiếp tục phát triển," Arteta chia sẻ. "Tôi không phải là một chuyên gia để nói về AI, nhưng tôi đã dùng và thấy rõ giá trị của nó." Tuy nhiên, chiến lược gia người Tây Ban Nha cũng nhấn mạnh một yếu tố không thể thay thế: "Tôi làm việc với những con người, và khía cạnh con người trong công việc của tôi là điều không có gì thay thế được – ít nhất là cho đến lúc này."

Điều đáng chú ý là, dù sử dụng AI, Arteta dường như vẫn giữ một thái độ hoài nghi nhất định. Một bài báo gần đây đã yêu cầu ChatGPT định nghĩa các HLV Premier League bằng một từ, và Arteta bị gắn mác "về nhì" (runner-up). Với nguy cơ Arsenal trở thành đội bóng đầu tiên trong lịch sử nước Anh về nhì bốn lần liên tiếp, lời định nghĩa này càng thêm phần châm biếm. Tuy nhiên, chính điều này có thể là động lực để Arteta và các học trò quyết tâm vượt qua "phán quyết" của AI, một phần bằng cách sử dụng chính công nghệ này.

Xu Thế Tất Yếu: Không Dùng AI Đồng Nghĩa Với Lạc Hậu

Câu chuyện về AI trong bóng đá đã bắt đầu từ nhiều năm trước. Cách đây 6 năm, CLB hạng dưới Wingate Finchley FC đã mạnh dạn sử dụng một "HLV AI" chuyên biệt để đưa ra các quyết định về đội hình và chiến thuật. Thông qua mối quan hệ đối tác với công ty AI The Big Bang Fair, "HLV AI" này hoạt động như một loa thông minh, thu thập dữ liệu về đội bóng và đối thủ để đưa ra lời khuyên. Thậm chí, nó còn có khả năng đề xuất thay người trong các tình huống bất ngờ như thẻ đỏ hay chấn thương.

Sự phát triển vượt bậc của AI trong 2-3 năm gần đây càng khẳng định xu hướng này. Từ việc chọn đội hình, chiến thuật cho đến phân tích dữ liệu cầu thủ, AI đang ngày càng trở nên phổ biến và thiết yếu. Các CLB lớn hiện nay đang ứng dụng AI một cách triệt để:

• Tìm kiếm cầu thủ: Các hệ thống AI có khả năng phân tích dữ liệu của hàng trăm nghìn cầu thủ trẻ trên toàn cầu, giúp các HLV tìm kiếm những tài năng tiềm ẩn với các phẩm chất mong muốn (tốc độ, thể hình, kỹ thuật) mà không cần tốn quá nhiều thời gian và nguồn lực.
• Tối ưu hóa tình huống cố định: Liverpool đã sử dụng hệ thống TacticAI để phân tích hơn 7.000 tình huống phạt góc tại Premier League. Dựa trên dữ liệu này, AI có thể đưa ra các đề xuất về vị trí đứng, phương án di chuyển và dự đoán cầu thủ nào có khả năng chạm bóng cao nhất, từ đó tối ưu hóa hiệu quả ghi bàn và phòng ngự.

Những ứng dụng này cho thấy AI không chỉ là một công cụ hỗ trợ mà còn là một yếu tố có khả năng thay đổi cục diện trận đấu. Bất kỳ đội bóng nào quay lưng lại với những tiến bộ khoa học kỹ thuật này đều có nguy cơ bị tụt hậu.

Khi AI Gặp Giới Hạn Của "Tính Người"

Bóng đá luôn tồn tại những yếu tố bất ngờ, cảm xúc và sự sáng tạo mà AI khó có thể chạm tới. Lịch sử đã chứng minh điều này. Cách đây 24 năm, HLV Sir Alex Ferguson đã bán trung vệ Jaap Stam dựa trên thống kê về số lần tắc bóng thấp. Dù thống kê không sai, nhưng cách suy diễn của ông đã dẫn đến sai lầm khi không nhận ra rằng ở tuổi 29, Stam đã phát triển lối chơi khôn ngoan hơn, hạn chế tối đa các pha tắc bóng rủi ro và ưu tiên sự an toàn cho hàng phòng ngự.

Một ví dụ điển hình khác là tình huống Trent Alexander-Arnold thực hiện quả phạt góc nhanh và sệt cho Divock Origi ghi bàn vào lưới Barcelona ở bán kết Champions League. Pha bóng này không có trong bất kỳ giáo án tập luyện nào của Liverpool và chắc chắn là điều mà TacticAI không bao giờ có thể đề xuất. Đó là khoảnh khắc sáng tạo, bản năng của con người, yếu tố mà AI hiện tại vẫn chưa thể tái tạo.

Arteta đã đúng khi nhận định rằng AI là một công cụ vô cùng hữu ích trong công việc huấn luyện. Nó giúp đưa ra những phân tích khách quan và tối ưu hóa các quyết định. Tuy nhiên, yếu tố con người, với cảm xúc, sự sáng tạo và khả năng ứng biến trong những tình huống bất ngờ, vẫn là chìa khóa quyết định. Sử dụng AI là điều bắt buộc trong bóng đá hiện đại, nhưng phụ thuộc tuyệt đối vào nó là một sai lầm.

Việc Arsenal có thể vô địch Premier League mùa này hay không vẫn còn là một câu hỏi bỏ ngỏ. Nhưng chắc chắn, sự kết hợp giữa trí tuệ nhân tạo và tài năng, bản năng của con người sẽ là yếu tố định đoạt thành công trong kỷ nguyên bóng đá công nghệ cao này.